Sportpsychologie en tennis

Wat gebruiken ze in sportpsychologie en wat kun je gebruiken in tennis?

Tennis is een mentaal spelletje

Tennis is ook een mentaal spelletje. En soms is het mentale gedeelte heel belangrijk in een wedstrijd. Sommige mensen spelen beter onder druk en andere mensen bezwijken daaronder. Hoe herkenbaar is het volgende. Een belangrijk punt en je moet serveren. Tweede service. Dubbele fout. Punt voorbij.

Het is dus niet zo vreemd om ook aandacht te besteden aan het mentale gedeelte van je tennisspel. En het leuke is dat op dit moment veel aandacht besteed wordt aan sportpsychologie. Zo heeft Sven Kramer in Pyeongchang net voor de derde keer misgegrepen naar het Olympische goud op de 10 kilometer. Hij heeft last van een ‘zwabberbeen’. Ofwel om onverklaarbare redenen ging het niet zo lekker. Wat kunnen wij tennissers leren van de adviezen van sportpsychologen?

Adviezen sportpsychologen

Op 8 februari stond in de Volksrant een artikel over ambities en hoe je ermee om moet gaan. Nico van Yperen is hoogleraar sportpsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en heeft een handige website over mentale aspecten van sport en presteren. En Rico Schuijers begeleidde eind jaren negentig de nationale selectie, met onder anderen Gianni Romme, Martin Hersman en Jeroen Straathof.

Sven Kramer gelooft er zelf niet zo in, maar baat het niet, schaadt het niet. Toch?

Een persoonlijke interpretatie wat het voor tennissers kan betekenen.

Doelen en ambities

Sommige spelers spelen beter onder druk. Andere tennissers bezwijken onder de druk en krijgen de bal als het ware het net niet meer over. Vandaar dat oudere spelers die terugkeren in de tennis vaak betere prestaties halen. Zij voelen geen druk (en leggen zichzelf geen druk op). Temperen van je ambities en verlangens kan geen kwaad.

Belangrijker is het om reëel in je doelen te zijn. Waar mik je eigenlijk op? En heb je daar zelf wel zo veel invloed op. In de sportpsychologie onderscheiden ze proces- en prestatiedoelen. Bij de echte toppers is dat waarschijnlijk hetzelfde. Als Federer een gewoon toernooitje wil winnen, zal hij dat waarschijnlijk winnen als hij gewoon op zijn best speelt. Maar de meeste tennissers zijn bij hun prestaties ook afhankelijk van het spelniveau van hun tegenstanders. Dus beter is het om (ook) procesdoelen te stellen. Bij tennis zijn dat dus vaak technische dingen. Dus bijvoorbeeld goed uitvoeren slagen, percentage eerste service etc.

Omgaan met druk

Tja, omgaan met druk. Het klinkt zo gemakkelijk. Sluit je af van externe zaken en focus je op het uitvoeren van de taak.

Gelukkig zijn er uit de sportpsychologie wel wat instrumenten om te voorkomen dat je je hoofd verliest of te strak op de baan staat.

Op zicht kan een een beetje spanning geen kwaad. Je lichaam is zich aan het voorbereiden op een topprestatie. Kijk maar eens naar tenniswedstrijden. Je ziet een tennisser zich wel eens volpompen met lucht voordat hij/zij gaat serveren. Het gaat niet alleen om zuurstof, het pept hem ook mentaal op. De sportpsychologen geven aan dat als je meer adem uitstoot dan inhaleert, je naast een fysieke ontlading ook rust in de geest zal ervaren.

Aan de andere kant, als je voelt dat je sloom bent. Je voetenwerk niet snel genoeg is. Beweeg dan meer. Je ziet tennissers soms springen of zelfs slaan om zichzelf op te peppen. Dus herken wat er gebeurt bij jezelf en probeer het eens uit. Het geeft je in ieder geval het gevoel dat je alles er aan doet om in een andere staat te komen.

Visualiseren

Ook zo’n psychologenterm: visualiseren. Je kunt je slagen oefenen in je hoofd.

Focussen

Wordt vaak geroepen op de tennisbaan. Maar waar richt je je aandacht op? Grappig is dat Djokovic bij het retourneren altijd zijn ogen wijd openspert. Waarschijnlijk helpt dat hem om in eerste instantie een ‘bredere’ blikveld te houden. Lijkt best te werken. Probeer het zelf eens.

Interessant is ook het inzicht dat mensen onder stress vaak focussen op de zaken waar ze van nature al het meest op georiënteerd zijn. Dat kan tot verkramping leiden. Vandaar dat zoveel services op moeilijke momenten in een dubbele fout eindigen! Vaak wordt gezegd dat dit komt door een gebrek aan focus maar dat is eigenlijk niet juist. Het is eigenlijk een gevolg van een verkeerde focus.

Dus als het fout gaat omdat je iemand bent die (te) veel op je techniek let, dan kun je beter even naar iets anders kijken zoals het publiek. Federer speelde een moeilijke wedstrijd in Rotterdam. Hij moest doorgaan om kans te maken op de nummer 1 positie van de wereldranglijst. Je zag dat hij worstelde met zijn slagen en vooral eigenlijk de druk die hij zichzelf oplegde. Grappig was dat hij op een gegeven moment naar het grote bord en het publiek ging kijken.

En als het fout gaat omdat je iemand bent die het publiek nodig heeft, dan kun je beter focussen op je techniek.

De kracht van verwachtingen

Negatieve praat. Ofwel gedachten dat het toch niet gaat lukken. Wie heeft er niet last van? En het is best ingewikkeld om daarmee om te gaan. Eigenlijk is het een self fulfilling prophecy. Je denkt dat het niet gaat lukken en omdat je het ‘opgeeft’ of juist gaat forceren, lukt het ook niet.

Volgens de sportpsychologen moet je allereerst accepteren. Ontken niet dat het belangrijk is. Het is gewoon een belangrijke wedstrijd.

Vervolgens kun je er een draai aan geven. Op big points kun je jezelf natuurlijk voorhouden dat je geen dubbele fout moet slaan. Misschien denk je zelfs aan wat er gebeurt als je een dubbele fout slaat. Je kan het ook omdraaien. Hou jezelf voor dat je een goede service slaat. Afleiding is ook een optie. Geef jezelf complimenten. Of let eens goed op je ademhaling of kijk eens om je heen en geniet van het moment.

Omgaan met teleurstellingen

Bij tennis verliest er altijd iemand. Zeker in een toernooi zal je wel eens verliezen. Wellicht win je een paar wedstrijden, maar uiteindelijk is er maar één toernooiwinnaar. Voor de meeste tennissers eindigt een toernooi in een nederlaag. En daar moet je gewoon mee leren leven. En gelukkig is er altijd een volgende tennniswedstrijd.

Het helpt al als je meer denkt in procesdoelstellingen dan in prestatiedoelstellingen. Als je alleen maar denkt aan je rating, dan kan verliezen heel vervelend zijn. Maar als je gedaan hebt wat je moet doen. Wat kun je jezelf dan verwijten? Analyseer wat er gebeurt is en kijk waar je controle over had en wat je in het vervolg daarmee kan doen.